Heb je (een deel van) het werk dat je hebt aangenomen uitbesteed aan een onderaannemer? Dan is het mogelijk dat deze onderaannemer het op zijn beurt weer (gedeeltelijk) uitbesteedt aan een andere onderaannemer. Ook deze onderaannemer kan het werk weer verder uitbesteden. Op deze manier ontstaat er een keten van aannemers en onderaannemers.

Ketenaansprakelijkheid

Ketenaansprakelijkheid houdt in dat als een onderaannemer zijn loonheffingen (een verzamelterm voor loonbelasting, premies volks- en werknemersverzekeringen en inkomensafhankelijke bijdrage Zvw) over het aangenomen werk niet betaalt, jij als aannemer hoofdelijk aansprakelijk bent voor deze loonheffingen, samen met de andere aannemers in de keten vóór jou. Dit betekent dat je aansprakelijk gesteld kunt worden voor de niet-betaalde loonheffingen van al jouw onderaannemers. De keten van aansprakelijkheid eindigt pas bij de hoofdaannemer.

Let op! Jij als opdrachtgever kunt niet aansprakelijk gesteld worden, tenzij het gaat om een van de volgende situaties:
1. Jij wordt aangemerkt als aannemer omdat je zonder opdracht van een ander in het kader van je eigen bedrijf een stoffelijk werk koopt (je bent dan een eigenbouwer).
2. Jij bent actief in de confectiesector of je koopt nog te vervaardigen kleding.

Inlenersaansprakelijkheid

Inlenersaansprakelijkheid is van toepassing wanneer je werknemers inleent van een andere werkgever (meestal via een uitzend- of payrollbureau) om onder jouw leiding of toezicht te laten werken. Als de eigenlijke werkgever de verschuldigde loonheffingen en eventuele btw geheel of gedeeltelijk niet betaalt, kan jij als inlener aansprakelijk gesteld worden voor het niet-betaalde bedrag via inlenersaansprakelijkheid. De Belastingdienst kan via inlenersaansprakelijkheid (bij doorlening) of via ketenaansprakelijkheid de andere bedrijven in de keten aanspreken.

Aannemer en ketenaansprakelijkheid

De ketenaansprakelijkheid is alleen van toepassing als jij wordt aangemerkt als aannemer. Dit is sneller het geval dan je misschien denkt. De ketenaansprakelijkheid komt dan ook niet alleen voor in de bouw, maar ook in andere branches. Je wordt namelijk als aannemer beschouwd als je als natuurlijke of rechtspersoon een werk van stoffelijke aard uitvoert tegen een te betalen prijs, anders dan in dienstbetrekking.

Zoals eerder vermeld, valt een eigenbouwer ook onder de ketenaansprakelijkheid. Een eigenbouwer is iemand die buiten dienstbetrekking in het normale bedrijf van zijn bedrijf een werk van stoffelijke aard uitvoert zonder opdracht van een opdrachtgever. Om als eigenbouwer te worden beschouwd, gelden de volgende vijf voorwaarden:

1. Er moet sprake zijn van een werk van stoffelijke aard.
2. Er moet een opdracht van een opdrachtgever zijn ontvangen.
3. De werkzaamheden vinden buiten dienstbetrekking plaats.
4. Er moet sprake zijn van een bedrijf.
5. De werkzaamheden vinden plaats binnen de normale bedrijfsuitoefening.

Werk van stoffelijke aard

Voorbeelden van een werk van stoffelijke aard zijn onder andere het bouwen van constructies, de aanleg van wegen, gebouwen onderhouden en verschillende soorten reparatiewerkzaamheden. Maar ook verpakkingswerkzaamheden, het bewerken van groenten en schoonmaakwerkzaamheden worden beschouwd als werken van stoffelijke aard.

Tip! Werken of producten die voornamelijk ontstaan door geestelijke of intellectuele arbeid worden niet beschouwd als werken van stoffelijke aard. Dit geldt bijvoorbeeld voor werkzaamheden van architecten, muzikanten, schrijvers en adviseurs. De ketenaansprakelijkheid geldt niet voor deze werken.

Werk buiten dienstbetrekking

De ketenaansprakelijkheid is niet van toepassing als het werk wordt uitgevoerd door een werknemer van de persoon die de opdracht heeft gegeven. De ketenaansprakelijkheid geldt ook alleen als het werk wordt uitgevoerd tegen een te betalen prijs. Hierbij moet je bedenken dat werken tegen een prijs niet alleen betrekking heeft op werken tegen een vooraf bepaalde prijs, maar ook op regieovereenkomsten waarbij de prijs achteraf wordt bepaald op basis van de gebruikte materialen en gewerkte uren.

Geen ketenaansprakelijkheid

De ketenaansprakelijkheid is niet van toepassing in de volgende gevallen:

• Als blijkt dat het niet betalen van de loonheffing niet te wijten is aan jou of jouw onderaannemer(s). Dit kan bijvoorbeeld gebeuren als gevolg van plotselinge verslechtering van de economische omstandigheden of bijzonder slechte weersomstandigheden.
• Als het werk volledig of voor meer dan 50% wordt uitgevoerd op de plaats waar het bedrijf van jouw onderaannemer is gevestigd. Deze uitzondering geldt niet als het werk wordt uitgevoerd in de confectiesector.
• Als het uitgevoerde werk een klein onderdeel vormt van een gesloten koop-/verkoopovereenkomst van een bestaand object. Een voorbeeld hiervan is de installatie van een machine. Dit kan vaak worden vastgesteld aan de hand van het geringe aandeel van het uitgevoerde werk in de totale aankoopprijs.

Hoogte van de aansprakelijkheid

De ketenaansprakelijkheid is van toepassing op de loonheffingen. Daarnaast kan je aansprakelijk gesteld worden voor de verschuldigde kosten en rente, op voorwaarde dat de Belastingdienst kan aantonen dat jij mede verantwoordelijk bent voor deze kosten en rente. Je kunt ook aansprakelijk gesteld worden voor het toepassen van het anoniementarief (52% inhouding zonder heffingskortingen en premiemaxima). Dit tarief geldt in principe wanneer de werknemers niet voldoende geïdentificeerd kunnen worden, bijvoorbeeld omdat er geen kopie van het paspoort beschikbaar is. Je bent echter niet aansprakelijk voor de boete die is opgenomen in de naheffingsaanslag van jouw onderaannemer.

Tip! In tegenstelling tot inlenersaansprakelijkheid, ben je als aannemer niet aansprakelijk voor onbetaalde omzetbelasting.

Beperk jouw aansprakelijkheid

Als (onder)aannemer kun je maatregelen nemen om jouw aansprakelijkheid te beperken. Enkele voorbeelden zijn het aanvragen van een verklaring betalingsgedrag, het opnemen van een kettingbeding, het registreren van de juiste gegevens en het storten van bedragen die overeenkomen met de loonheffingen die jouw onderaannemer moet afdragen op een geblokkeerde rekening (G-rekening).

Aanvragen van een verklaring betalingsgedrag

Je onderaannemer kan de Belastingdienst vragen om een verklaring waarin staat dat hij alle loonheffingen heeft betaald. Als aannemer geeft deze verklaring jou een beeld van de risico's die je loopt, maar het vrijwaart je niet van ketenaansprakelijkheid.

Opnemen van een kettingbeding

Waar mogelijk moet je een kettingbeding opnemen in het contract met jouw onderaannemer, zodat jouw onderaannemer het werk niet verder kan uitbesteden en/of ingeleende werknemers kan inschakelen zonder jouw toestemming. Het is verstandig om in de overeenkomst een kettingbeding op te nemen met het recht om regelmatig te controleren of de verloning correct gebeurt en of de administratie op orde is. Deze controles, mogelijk uitgevoerd door een externe partij, moeten ook daadwerkelijk plaatsvinden. Op deze manier houd je als opdrachtgever/onderaannemer toezicht en kun je invloed uitoefenen op de betalingen.

In de overeenkomst met een kettingbeding kan ook een boeteclausule worden opgenomen voor het niet nakomen van gemaakte afspraken. Als (onder)aannemer is jouw onderaannemer in dat geval een boete verschuldigd aan jou.

Let op! Een kettingbeding geeft je controle over het aantal onderaannemers in de keten en de risico's die je loopt, maar het vrijwaart je niet van ketenaansprakelijkheid als het werk toch wordt uitbesteed.

Registratie van gegevens

Het kan voorkomen dat de Belastingdienst de loonheffingen waarvoor jij als aannemer aansprakelijk wordt gesteld, heeft berekend op basis van het anoniementarief. De aansprakelijkheid voor het anoniementarief wordt verminderd tot het reguliere tarief als je de identiteit van de werknemer van jouw onderaannemer en het loon per werknemer en per werk kunt aantonen, en als je kunt aantonen dat de werknemers over een geldige verblijfs- of tewerkstellingsvergunning beschikken. Je voldoet aan deze voorwaarden als je de volgende gegevens van elke ingeleende werknemer registreert:

• Naam, adres, woonplaats, geboortedatum, Burgerservicenummer (BSN)
• Nationaliteit
• Soort identiteitsbewijs, nummer en geldigheidsduur
• Aanwezigheid van een A1-verklaring, verblijfsvergunning, tewerkstellingsvergunning of notificatie, en de NAW-gegevens van de onderaannemer
• Een specificatie van de gewerkte uren
• Naam, adres en woonplaats van de onderaannemer

Let op! In verband met privacyregels mag je geen kopie van het identiteitsbewijs van de werknemers van jouw opdrachtnemers hebben, tenzij het gaat om werknemers van buiten de EU. Voor deze werknemers moet je juist wel een kopie van het identiteitsbewijs hebben en bewaren om te kunnen bewijzen dat zij in Nederland mogen werken.

Storten op een G-rekening

Een G-rekening is een geblokkeerde rekening van jouw onderaannemer. Je kunt jouw aansprakelijkheid beperken door het deel van de factuur dat bestemd is voor loonheffingen op de G-rekening te storten. Bij inlening kun je ook de verschuldigde btw naar de G-rekening overmaken. In de omschrijving van jouw storting vermeld je het factuurnummer en eventuele andere identificatiegegevens van de factuur. Deze factuur moet voldoen aan de wettelijke vereisten en het nummer of kenmerk van de overeenkomst, de periode en de omschrijving of het kenmerk van het werk bevatten. Daarnaast moeten de gegevens van de factuur, de geleverde prestatie en de manurenregistratie uit jouw administratie blijken. Een G-rekeningnummer bevat altijd de cijfers 099 op de eerste 3 posities direct na de 4 letters die de bankcode vormen. Als je de betaling correct uitvoert op de G-rekening van de opdrachtnemer (met de juiste gegevens, factuur en manurenregistratie), word je als aannemer niet meer aansprakelijk gesteld voor het gestorte bedrag. Je kunt nog steeds aansprakelijk gesteld worden voor een eventueel restbedrag als de loonheffingen hoger zijn dan jouw storting.

Let op! Als gevolg van de coronacrisis hadden bedrijven behoefte aan liquide middelen. Om ondernemingen die geraakt zijn door de coronacrisis, zoals de bouw en de uitzendbranche, tegemoet te komen, kan de G-rekening op verzoek tijdelijk gedeblokkeerd worden. Voorwaarde hierbij is wel dat deze ondernemers uitstel van betaling hebben aangevraagd in verband met corona en er geen sprake is van misbruik. Ze krijgen zo dezelfde voordelen als ondernemers zonder G-rekening. Het versoepelde beleid rondom de G-rekening geldt tot het einde van het bijzonder uitstel, inclusief de betalingsregeling, dus uiterlijk tot 1 oktober 2027.

Wet aanpak schijnconstructies

De Wet aanpak schijnconstructies (WAS) is bedoeld om uitbuiting en onderbetaling van werknemers en oneerlijke concurrentie tegen te gaan. De WAS omvat onder andere de verplichte girale betaling van het minimumloon, de verplichte specificatie van kostenvergoedingen die deel uitmaken van het loon, en het verbod op inhoudingen en verrekeningen waardoor minder dan het minimumloon wordt uitbetaald.

Zowel de formele werkgever waar de werknemer in dienst is als de materiële werkgever, dus de derde waarvoor hij feitelijk werkt, is hoofdelijk aansprakelijk voor het loon dat aan de werknemer verschuldigd is volgens de (cao). De werknemer moet werkzaam zijn bij die derde om een overeenkomst van opdracht of aanneming van werk uit te voeren.

Let op! Dit betreft ook een vorm van ketenaansprakelijkheid. Dit betekent dat de werknemer de opeenvolgende aannemer/opdrachtgever kan aanspreken, totdat het einde van de keten is bereikt. Een werknemer kan in een betaalperiode voor meerdere opdrachtgevers werken. Denk bijvoorbeeld aan een schoonmaker die iedere maand bij meerdere opdrachtgevers kantoren schoonmaakt. In dat geval kan de werknemer in geval van onderbetaling elke opdrachtgever afzonderlijk aansprakelijk stellen op basis van het aantal uren dat hij voor die opdrachtgever heeft gewerkt.

In twee situaties mag een werknemer de rest van de keten overslaan en direct naar de hoofdopdrachtgever stappen. Dit is het geval als het achterstallige loon na een jaar nog steeds niet is betaald en bij ernstige onderbetaling. In dit geval mag de werknemer al na een half jaar naar de hoofdopdrachtgever stappen. Er is sprake van ernstige onderbetaling als de werknemer gedurende ten minste drie maanden minder dan de helft van het afgesproken loon ontvangt, of gedurende ten minste drie maanden minder dan 70% van het minimumloon plus vakantiebijslag. De teller begint te lopen op het moment dat de werknemer een vordering bij de werkgever indient en de hoofdopdrachtgever hierover informeert.

Een rechter beoordeelt of jij als aannemer/opdrachtgever aansprakelijk bent voor het betalen van het achterstallige loon volgens de (cao). Je kunt een aantal maatregelen nemen om het risico van aansprakelijkstelling te beperken. Het is bijvoorbeeld verstandig om te controleren of je samenwerkt met betrouwbare bedrijven. Denk hierbij aan het controleren van de Kamer van Koophandel-inschrijving (en in het geval van inlening controleer de Stichting Normering Arbeid (www.normeringarbeid.nl)), het beoordelen van keurmerken (zoals VCA-certificering), het lidmaatschap van brancheorganisaties (zoals ABU en NBBU), en tijdige betaling van de loonheffing (verklaring betalingsgedrag Belastingdienst).

Bovendien moet je beoordelen of er sprake is van een eerlijke prijs en moet je een goed contract opstellen met duidelijke afspraken over arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden. Leg de verplichting op om deze voorwaarden ook van toepassing te laten zijn op bedrijven verderop in de keten (kettingbeding). Als je signalen krijgt dat jouw onderaannemer zijn werknemers niet (volledig) betaalt, moet je direct actie ondernemen naar de betreffende lagere schakel(s) in de keten. Als je kunt aantonen dat je zowel voor als na het betalingsincident voldoende inspanningen hebt geleverd om onderbetaling te voorkomen, zal er niet snel sprake zijn van verwijtbaarheid.

Let op! Deze genomen maatregelen bieden geen vrijwaring, maar een rechter zal eerder geneigd zijn om jou niet aansprakelijk te stellen. Blijf echter altijd alert en neem actie als je signalen krijgt dat jouw onderaannemer zijn werknemers niet (volledig) betaalt.

Verplichte inschrijving bij de Kamer van Koophandel

Uitleners moeten zich registreren in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Uitleners zijn bijvoorbeeld uitzendbureaus, payrollbedrijven, banenpools en aannemers. Deze verplichting geldt ook voor bedrijven die een werknemer gedurende een eenmalige en korte periode bij een andere werkgever laten werken. De registratieverplichting geldt voor zowel Nederlandse als buitenlandse uitleners. Niet-geregistreerde uitleners worden beboet.

Iedereen die zich inschrijft bij de Kamer van Koophandel ontvangt een SBI-code. SBI staat voor Standaard Bedrijfsindeling 2008. De meest relevante SBI-codes voor flexwerkgevers zijn:

• 78201 Uitzendbureaus
• 78202 Uitleenbedrijven
• 78203 Banenpools
• 7830 Payrollbedrijven

Er zijn drie uitzonderingen. De registratieverplichting geldt niet voor:

1. Het ter beschikking stellen van arbeidskrachten voor de uitvoering van een geleverde zaak of een tot stand gebracht werk (bijvoorbeeld aanneming van werk).
2. Collegiale uitlening: het ter beschikking stellen van arbeidskrachten zonder winstoogmerk als hulpbetoon, op voorwaarde dat de uitlening van korte duur is en dat er geen hoger tarief in rekening wordt gebracht dan de werkelijke kosten (dus zonder winstopslag).
3. Intra-concernuitlening: het ter beschikking stellen van arbeidskrachten voor werkzaamheden in een ander bedrijf van dezelfde ondernemer. Deze uitzondering geldt ook wanneer de directeur-grootaandeelhouder in loondienst is bij de holding en ter beschikking wordt gesteld aan een of meer werkmaatschappijen.

De ketenaansprakelijkheid op basis van de WAS geldt alleen voor opdrachtgevers die handelen in de uitoefening van een beroep of bedrijf. Particulieren kunnen dus niet aansprakelijk gesteld worden.

Tot slot

Aansprakelijkheid voor loonheffingen, btw of onbetaald salaris door een werkgever kan grote financiële gevolgen hebben voor jouw onderneming. Deze advieswijzer heeft als doel je meer inzicht te geven in de mogelijkheden om jouw aansprakelijkheid zoveel mogelijk te beperken. Neem voor meer informatie contact met ons op.

Disclaimer
Hoewel bij de samenstelling van deze Advieswijzer de uiterste zorg is nagestreefd, wordt geen aansprakelijkheid aanvaard voor onvolledige of onjuiste informatie. Vanwege het algemene en uitgebreide karakter van deze Advieswijzer is de informatie mogelijk niet volledig en kan deze niet worden gebruikt voor het nemen van financiële beslissingen.