Vragen die je mogelijk tegenkomt zijn:

• Is het mogelijk om de onderneming voort te zetten?
• Heeft je partner recht op een deel van de (waarde van) het bedrijf?
• Wat zijn de gevolgen voor het pensioen?
• Welke financiële gegevens zijn relevant voor het bepalen van alimentatie?

Deze gids biedt inzicht in belangrijke kwesties waarmee je als ondernemer te maken kunt krijgen bij een scheiding. Het zijn complexe onderwerpen die om professionele begeleiding vragen. Met deze gids kun je jouw persoonlijke situatie in kaart brengen en aan de slag gaan met onderwerpen zoals:

• Huwelijksvermogensregime: heb je te maken met een algehele gemeenschap van goederen (vóór 2018), een beperkte gemeenschap van goederen (sinds 2018), of heb je huwelijkse voorwaarden of partnerschapsvoorwaarden afgesloten?
• Is het Nederlandse recht van toepassing? Dit kan relevant zijn als je na het huwelijk in het buitenland woont of als jij en je partner (ook) een andere nationaliteit hebben.
• Rechtsvorm van jouw bedrijf: betreft het een eenmanszaak, vof, maatschap, bv of een andere structuur? Staat het bedrijf op jouw naam en/of die van je partner? Werken jullie beiden in het bedrijf? Zijn er afspraken gemaakt over de eigendom van en/of het recht op een deel van de waarde van de onderneming?
• Vermogens- en inkomenssituatie: wat valt onder jouw privé- en zakelijke vermogen? Waaruit bestaat jullie gezinsinkomen? Heb je kinderen?
• Pensioenregelingen: welke afspraken hebben jij en je partner gemaakt? Welke pensioenrechten zijn tijdens de huwelijk opgebouwd?
• Fiscaliteit: wat zijn de fiscale gevolgen van de scheiding? Moet je belasting betalen over de waarde van het bedrijf? Op welke fiscale valkuilen moet je letten?

Tip! Controleer regelmatig of jouw huwelijkse vermogensregime nog past bij je zakelijke en privébelangen. Zorg ervoor dat je goed op de hoogte bent van de actuele wet- en regelgeving.

Let op! Sinds 1 januari 2018 is voor nieuwe huwelijken de beperkte gemeenschap van goederen de standaard. In plaats van één gezamenlijk vermogen, zijn er drie vermogens: een huwelijksvermogen en een afzonderlijk vermogen voor elke echtgenoot. Ondernemingsvermogen dat vóór het huwelijk is opgebouwd valt niet onder de beperkte gemeenschap (vraag ook naar de Advieswijzer Nieuw huwelijksvermogensrecht).

Een redelijke compensatie voor kennis, vaardigheden en arbeid moet aan de gemeenschap worden betaald, voor zover dit niet al op andere manieren ten goede komt aan de echtgenoten. Dit vereist een zorgvuldige registratie tijdens het huwelijk. Het is verstandig om de waarde van het voorhuwelijkse bedrijf goed vast te leggen en daarbij de grondslag van deze waardering te noteren.

Vanwege de nieuwe wettelijke regeling is het belangrijker geworden om huwelijkse voorwaarden overeen te komen.

Verdeling

Bij een algehele of beperkte gemeenschap vindt bij echtscheiding de verdeling van het vermogen dat binnen de gemeenschap valt plaats. Beide partners hebben recht op hun aandeel in de gemeenschap. Voor de verdeling is het belangrijk om de waarde van het ondernemingsvermogen of de aandelen te bepalen, op voorwaarde dat deze tot de gemeenschap behoren.

Huwelijkse of partnerschapsvoorwaarden

Als er geen huwelijkse of partnerschapsvoorwaarden zijn, valt de waarde van de onderneming in de te verdelen gemeenschap, met uitzondering van het voorhuwelijks ondernemingsvermogen bij een beperkte gemeenschap van goederen. In dat geval kan er een redelijke vergoeding aan de gemeenschap zijn voor kennis, vaardigheden en arbeid die een echtgenoot voor de onderneming heeft geleverd, voor zover dit niet al op andere manieren ten goede is gekomen aan beide echtgenoten.

Wellicht zijn er in jouw huwelijkse of partnerschapsvoorwaarden specifieke bepalingen opgenomen over jouw recht op het eigen bedrijf. Denk aan een verrekenbeding, waarbij de waarde van het geheel of een deel van de onderneming moet worden verrekend.

Misschien heb je een jaarlijks verrekenbeding in je huwelijkse of partnerschapsvoorwaarden staan dat nooit is uitgevoerd. In dat geval gaat de wet er bij een scheiding vanuit dat jullie totale vermogen gelijk moet worden verrekend.

Tegenbewijs is mogelijk, maar de praktijk toont aan dat dit vaak moeilijk uitvoerbaar is. Het kan ook zijn dat er wel jaarlijkse berekeningen zijn gemaakt, maar dat deze onjuist blijken te zijn; bijvoorbeeld omdat opgebouwde winsten in de bv niet zijn meegenomen, terwijl dat wel had gemoeten. Dit betekent ofwel dat de berekeningen opnieuw moeten worden gemaakt (wat complex kan zijn), of dat het totale vermogen alsnog verrekend moet worden.

In het kader van een scheiding kan er om afwikkeling van de huwelijkse voorwaarden worden gevraagd. Dit kan gaan om de verdeling van een eenvoudige gemeenschap of een verrekening volgens een verrekenbeding. Vaak is het ook moeilijk om achteraf vast te stellen wat er precies moet worden verrekend tussen de partijen.

Let op! Als je vóór het huwelijk een eenmanszaak had die je tijdens het huwelijk met een beperkte gemeenschap van goederen (slechts van toepassing voor huwelijken gesloten na 1 januari 2018) in een besloten vennootschap hebt ingebracht, dan wordt deze bv niet automatisch beschouwd als een voorhuwelijkse onderneming. Dit kan betekenen dat jouw onderneming gemeenschappelijk is geworden en dat je partner recht heeft op de helft van de waarde van de aandelen in de bv.

Het is dus heel goed mogelijk dat je als ondernemer de waarde van jouw bedrijf moet delen met je (ex-)partner. De activa en passiva van het bedrijf moeten hiervoor reëel worden gewaardeerd. De scheiding brengt het risico met zich mee dat het uitkopen van de ex-partner ten koste kan gaan van de continuïteit van de onderneming. Als dit bedrijf ook de belangrijkste bron van inkomen is, is het belangrijk om passende oplossingen te vinden. Overweeg bijvoorbeeld het tijdelijk aanhouden van een belang in de onderneming door je ex-partner, of het verrekenen met andere bezittingen of het overnemen van schulden.

Let op! Controleer of bij een bedrijfsfinanciering ook privézekerheden, zoals een hypotheek op de woning, zijn verstrekt. Dit vraagt om extra aandacht bij de afwikkeling van de scheiding.

Verevening van pensioenrechten

Bij een echtscheiding heeft de ex-partner in principe recht op de helft van het ouderdomspensioen dat tijdens het huwelijk is opgebouwd. Dit wordt pensioenverevening genoemd. De ex-partner krijgt daarmee een voorwaardelijk recht. Daarnaast heeft de ex-partner recht op een bijzonder partnerpensioen/nabestaandenpensioen.

Tip! Jullie zijn vrij om samen een andere verdeling af te spreken of zelfs te kiezen voor het niet verevenen van het ouderdomspensioen. Conversie van pensioen is ook mogelijk; je zet de rechten voor je ex-partner om in een eigen pensioen, waardoor jullie niet meer aan elkaar verbonden zijn. Als je van de wettelijke regeling afwijkt, moet dit wel schriftelijk worden vastgelegd in de huwelijkse voorwaarden of in het echtscheidingsconvenant.

Let op! Je moet expliciet afzien van het bijzonder partnerpensioen/nabestaandenpensioen als dat gewenst is.

Fiscale gevolgen van pensioenafspraken

Voor 1 januari 2020 moest je besluiten over pensioen in eigen beheer; opbouw is sinds 1 juli 2017 niet meer mogelijk. Als je ervoor gekozen hebt om het pensioen in eigen beheer onveranderd te laten (zonder verdere opbouw) en je gaat scheiden, blijft je ex-partner afhankelijk van het reilen en zeilen van jouw bv voor zijn of haar deel van het reeds opgebouwde pensioen in eigen beheer. De bv fungeert immers als pensioenuitvoerder. Dit kan nadelig zijn voor je ex-partner, die kan eisen dat het pensioenaandeel ergens anders wordt ondergebracht. Jij en je bv moeten hieraan meewerken, tenzij het afstorten van het pensioen aantoonbaar de continuïteit van jouw onderneming in gevaar brengt. Bovendien mag het afstorten niet ten koste gaan van jouw eigen pensioen. Is dat het geval, dan moet er sprake zijn van post-relationele solidariteit, en moet de ex-partner ‘meedelen’ in een eventueel tekort, en krijgt dus minder pensioen mee, maar behoudt wel het recht op een deel in de eigen bv.

Tip! Jij en je (ex-)partner staan altijd vrij om te kiezen voor een alternatieve financiële oplossing.

Als je hebt gekozen voor het afkopen van de pensioenaanspraak in eigen beheer met belastingvoordeel of het omzetten in een oudedagsverplichting, verliest je partner zijn of haar rechten op een deel van het in eigen beheer opgebouwde ouderdomspensioen (partnerpensioen). Misschien moet je daarvoor 'passend' worden gecompenseerd. 'Passend' kan ook betekenen dat jullie schriftelijk vastleggen dat compensatie alleen plaatsvindt in geval van overlijden of echtscheiding. Altijd zijn er fiscale voordelen, maar ook ongewenste fiscale complicaties, dus zorg ervoor dat deze goed in kaart worden gebracht.

Let op! In bepaalde situaties is de partnercompensatie belast als periodieke uitkering en/of aftrekbaar als onderhoudsverplichting.

Alimentatie

Ook na een scheiding blijven jij en je ex-partner verplicht om voor elkaar en de kinderen te zorgen door bij te dragen in de kosten van levensonderhoud (alimentatie). Voor het berekenen van de alimentatie worden de zogenaamde ‘Tremanormen’ toegepast. Voor ondernemers is het cruciaal om niet alleen naar de jaarstukken uit het verleden te kijken, maar ook naar de kasstroom, prognoses en informatie over de onderneming en de branche.

Partneralimentatie

Wanneer een van de ex-partners niet genoeg inkomen genereert om rond te komen, dient de ander bij te dragen in de kosten. Voor verzoekschriften die na 1 januari 2020 zijn ingediend, is de partneralimentatie tijdgebonden. Hoe lang deze betaald moet worden, hangt af van verschillende factoren zoals de duur van het huwelijk, de leeftijd van de betrokkenen, de leeftijd van de kinderen en het moment van het ontvangen van AOW. Een veelvoorkomende misvatting is dat de duur van partneralimentatie standaard vijf jaar is.

In tegenstelling tot partneralimentatie is kinderalimentatie niet aftrekbaar voor de betalende ouder en is het onbelast voor de ontvanger.

Let op! Partneralimentatie is bij de betalende ouder aftrekbaar en bij de ontvanger belast.

Voor de ontvanger van alimentatie zijn de hiermee samenhangende kosten voor een advocaat aftrekbaar, als de procedure succesvol is verlopen. Dit geldt ook als er geen succes is behaald, maar als er wel een redelijke kans was. Degene die alimentatie moet betalen, kan de advocaatkosten niet aftrekken, ongeacht de uitkomst van de procedure.

Je kunt afspraken maken over de hoogte en duur van de alimentatie, naar eigen inzicht en mogelijkheden. Zorg ervoor dat alle afspraken duidelijk en volledig zijn vastgelegd in een echtscheidingsconvenant. Dit voorkomt discussie over het ondernemersinkomen en de verdeling van de onderlinge draagkracht. Daarnaast is het cruciaal om dubbeltellingen te voorkomen. Toekomstige geldstromen van de onderneming mogen niet twee keer worden meegenomen, zowel bij de waardering van de aandelen als bij de alimentatie.

Kinderalimentatie

De kosten voor de kinderen (ook wel behoefte genoemd) worden doorgaans berekend op basis van het netto gezinsinkomen van de partijen ten tijde van de scheiding. Verder wordt rekening gehouden met het aantal kinderen en hun leeftijden. Ook hoge (netto) oppaskosten voor en na de scheiding kunnen worden meegewogen.

Bij het vaststellen van de draagkracht van ouders voor kinderalimentatie wordt een formule gebruikt die in de Tremanormen is opgenomen. Aan de hand van het netto besteedbaar inkomen wordt bepaald wat een ouder redelijkerwijs kan bijdragen aan de kosten van de kinderen. Deze formule houdt rekening met de bijstandsnorm en een component voor woonlasten.
Als er schulden worden afgelost of als iemand bijzondere verplichtingen, zoals een arbeidsongeschiktheidsverzekering, heeft, kan de formule daarop worden aangepast. Ouders die gaan scheiden hoeven minder kinderalimentatie te betalen naarmate zij meer voor de kinderen zorgen (zorgkorting).

Let op! Bij kinderalimentatie kan er sprake zijn van een samenloop van onderhoudsverplichtingen. Dit geldt bijvoorbeeld als er een onderhoudsplichtige stiefouder is of wanneer ouders kinderen hebben met verschillende partners. Dit heeft ook invloed op de berekeningen.

Let op! Anders dan partneralimentatie is kinderalimentatie bij de betalende ouder niet aftrekbaar en bij de ontvanger onbelast.

Fiscaal partnerschap

Een echtscheiding kan uiteenlopende fiscale gevolgen hebben voor de partners. Zodra je het verzoek tot echtscheiding of scheiding van tafel en bed hebt ingediend en je staat niet meer op hetzelfde adres ingeschreven, ben je geen fiscaal partner meer. In dat jaar mag je nog als fiscale partners de belastingaangifte invullen, maar het jaar daarna niet meer. Het verlies van fiscaal partnerschap heeft direct invloed op een aantal regelingen in de inkomstenbelasting en eventuele toeslagen.

Doorschuiffaciliteit

Behoort het ondernemingsvermogen tot de te ontbinden gemeenschap van de partners? Dan wordt het deel van jouw onderneming dat volgens het huwelijksvermogensrecht aan je partner toekomt, bij ontbinding geacht overgedragen te zijn tegen reële waarde. Over de fiscale meerwaarde (zoals goodwill, reserves en stille reserves) van dit deel van de onderneming moet je als ondernemer afrekenen. Onder bepaalde voorwaarden is het echter mogelijk om belastingvrij door te schuiven.

Terbeschikkingstelling (TBS)

Als je een vermogensbestanddeel (zoals een pand) ter beschikking stelt aan de onderneming of aanmerkelijk belang vennootschap van een verbonden persoon, is de TBS-regeling van toepassing. Partners gelden voor de TBS-regeling als verbonden personen. De positieve en negatieve voordelen van dit vermogensbestanddeel worden belast in box 1 als resultaat uit overige werkzaamheid. Met de echtscheiding eindigt de verbondenheid en terbeschikkingstelling, waardoor er fiscale afrekening nodig kan zijn, tenzij er een fiscale doorschuiffaciliteit van toepassing is. Bij huwelijkse voorwaarden speelt dit vaak niet; het vermogensbestanddeel behoort tot jouw vermogen en alleen jij hebt te maken met de TBS-regeling.

Aanmerkelijk belang

Als jij en je partner een aanmerkelijk belang (AB) hebben, dan kan de scheiding ertoe leiden dat bij een of beide partners niet langer sprake is van een aanmerkelijk belang. Dit resulteert in een fictieve vervreemding onder de AB-heffing, wat fiscale afrekening betekent. Ook hier geldt onder voorwaarden een doorschuiffaciliteit.

Eigen woning

Bij een echtscheiding verlaat meestal een van de partners de woning. Daardoor is deze woning voor de vertrekkende partner geen hoofdverblijf meer, en vervalt voor dit aandeel in de woning de eigenwoningregeling en de bijbehorende hypotheekrenteaftrek. Echter, zolang de ex-partner in de woning blijft wonen, blijft de eigenwoningregeling op basis van de scheidingsregeling nog maximaal twee jaar na vertrek van toepassing. Daarnaast zijn er nog veel fiscale valkuilen als er een eigen woning in het spel is. Zo kan de aftrekbaarheid van de eigenwoningrente (deels) in gevaar komen als hiervoor geen goede afspraken zijn gemaakt.

Tot slot

Een echtscheiding vereist gedegen fiscale begeleiding. Er zijn veel regels waar je rekening mee moet houden, ook met betrekking tot de verdeling van lijfrentes en kapitaalverzekeringen. Wij kunnen je helpen bij dit complexe proces.

Disclaimer
Ondanks de zorgvuldigheid bij het opstellen van deze gids, aanvaarden wij geen aansprakelijkheid voor eventuele onvolledigheden of onjuistheden. Door de brede en algemene opzet van deze gids is het niet bedoeld om alle noodzakelijke informatie te bieden voor het nemen van financiële beslissingen.